Czy to już cukrzyca?

Cukrzyca, jest przewlekłą chorobą metaboliczną charakteryzującą się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Jest to wynikiem problemów z produkcją insuliny, jej działaniem lub obu tych czynników jednocześnie. Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, który umożliwia komórkom wchłanianie glukozy z krwi i wykorzystanie jej jako źródło energii. Rozwój cukrzycy zależy od typu cukrzycy. Istnieją dwa główne typy cukrzycy: cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2, a także cukrzyca ciążowa oraz wtórna.

Procesy prowadzące do rozwoju każdego z tych typów cukrzycy różnią się. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki beta trzustki, które produkują insulinę. Zniszczenie komórek beta prowadzi do zmniejszenia produkcji insuliny. Gdy poziom insuliny spada do krytycznie niskiego poziomu, poziom glukozy we krwi zaczyna rosnąć. Objawy cukrzycy typu 1 często pojawiają się nagle i obejmują nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, utratę wagi i niewyraźne widzenie. Przy tym rodzaju cukrzycy niezbędne jest podawanie insuliny.

Cukrzyca typu 2 zaczyna się od insulinooporności, gdzie komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny. Trzustka początkowo produkuje więcej insuliny, aby zrekompensować tę oporność. Z czasem komórki beta trzustki nie są w stanie nadążyć z produkcją wystarczającej ilości insuliny. Oporność na insulinę oraz stopniowe wyczerpywanie się komórek beta prowadzą do trwałego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo i mogą obejmować zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, niewyraźne widzenie, powolne gojenie się ran i częste infekcje. Proces leczenia obejmuje diete i ćwiczenia, które są podstawą, jednak często włączone zostają leki jak również insulina.

Cukrzyca ciążowa (GDM) występuje podczas ciąży i zwykle zanika po porodzie, choć zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Natomiast cukrzyca wtórna rozwija się w wyniku przebiegu zespołu metabolicznego i/ lub zaburzeń endokrynologicznych jak również w wyniku przyjmowania niektórych leków.

Czynniki ryzyka:

Cukrzyca może rozwinąć się u różnych grup ludzi, ale istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby takie jak:

• Otyłość i nadwaga: nadmierna ilość tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha.
• Niska aktywność fizyczna.
• Dieta- bogata tłuszcze nasycone, cukry proste, produkty wysoko przetworzone, a uboga
  w błonnik.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Nieprawidłowe poziomy cholesterolu i trójglicerydów.
• Predyspozycje genetyczne.
• Wiek- ryzyko cukrzycy typu 2 wzrasta z wiekiem, szczególnie po 45. roku życia.
• Zespół metaboliczny- charakteryzujący się otyłością brzuszną, nadciśnieniem, wysokim poziomem glukozy we krwi i nieprawidłowym profilem lipidowym.
• Cukrzyca ciążowa: kobiety, które miały cukrzycę ciążową, mają zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS)- kobiety z PCOS są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2.
• Stan przedcukrzycowy- osoby z podwyższonym poziomem glukozy we krwi, który nie jest jeszcze wystarczająco wysoki, aby zdiagnozować cukrzycę, są w grupie ryzyka.
• Stres – przewlekły stres może wpływać na poziom glukozy we krwi.
• Sen – nieodpowiednia ilość snu lub zaburzenia snu mogą zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2.

Znając te czynniki ryzyka, osoby z grupy podwyższonego ryzyka mogą podjąć działania prewencyjne, takie jak zmiana stylu życia oraz regularne badania kontrolne.

Najczęstsze objawy cukrzycy:

• Polidypsja (nadmierne pragnienie)
• Poliuria (częste oddawanie moczu)
• Polifagia (zwiększony apetyt)
• Zmęczenie
• Niewyraźne widzenie
• Powolne gojenie się ran
• Częste infekcje
• Mrowienie lub drętwienie dłoni i stóp
• Utrata masy ciała
• Drażliwość
• Problemy z koncentracją.

Diagnostyka:

Diagnostyka cukrzycy opiera się na kilku kluczowych testach laboratoryjnych, które pomagają zidentyfikować podwyższone poziomy glukozy we krwi. Główne metody diagnostyczne stosowane
w wykrywaniu cukrzycy:

• Badanie glukozy na czczo (FPG) (norma: poniżej 100 mg/dL (5.6 mmol/L), stan przedcukrzycowy: 100-125 mg/dL (5.6-6.9 mmol/L); cukrzyca: 126 mg/dL (7.0 mmol/L) lub wyższy w co najmniej dwóch oddzielnych badaniach).
•  Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) (norma: poniżej 140 mg/dL (7.8 mmol/L) po 2 godzinach; stan przedcukrzycowy: 140-199 mg/dL (7.8-11.0 mmol/L) po 2 godzinach; cukrzyca: 200 mg/dL (11.1 mmol/L) lub wyższy po 2 godzinach).
•  Pomiar poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) (Badanie mierzy średni poziom glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy; norma: poniżej 5.7%; stan przedcukrzycowy: 5.7-6.4%; cukrzyca: 6.5% lub wyższy)
• Przygodny pomiar poziomu glukozy we krwi (pomiar poziomu glukozy we krwi niezależnie od czasu od ostatniego posiłku; cukrzyca: 200 mg/dL (11.1 mmol/L) lub wyższy w obecności objawów hiperglikemii (np. nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, niewyraźne widzenie).

Powikłania

Nieleczona cukrzyca może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• Choroby sercowo-naczyniowe
• Nefropatia (uszkodzenie nerek)
• Retinopatia (uszkodzenie siatkówki oka)
• Neuropatia (uszkodzenie nerwów)
• Problemy ze stopami (np. owrzodzenia, które mogą prowadzić do amputacji).

Leczenie

 Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest insulinoterapia, natomiast cukrzycy typu 2 jest dieta oraz aktywność fizyczna, następnie leczenie farmakologiczne.

Jaka dieta przy leczeniu cukrzycy?

Dieta pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Odpowiednie odżywianie może także pomóc w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy, poprawie ogólnego stanu zdrowia i utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Poniżej przedstawiam zasady zdrowej diety dla osób z cukrzycą:

• Kontrola spożycia węglowodanów

Wybieraj węglowodany złożone: owoce i warzywa (o niskim indeksie glikemicznym), pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe. Mają one niższy indeks glikemiczny
i powodują wolniejsze wzrosty poziomu glukozy we krwi.

• Ogranicz cukry proste: unikaj cukru rafinowanego, słodyczy, napojów słodzonych, deserów.
• Spożywaj zdrowe tłuszcze

Wybieraj tłuszcze nienasycone: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, orzechy, nasiona, awokado. Te tłuszcze są korzystne dla zdrowia serca.

• Ogranicz tłuszcze nasycone i trans: czerwone mięso, przetworzone produkty mięsne, margaryny i przetworzone przekąski.
• Utrzymuj odpowiednie proporcje makroskładników w posiłku. Pamiętaj, aby węglowodany zawsze łączyć z produktami białkowymi i/lub tłuszczem.
• Błonnik: spożywaj produkty bogate w błonnik, takie jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe. Błonnik pomaga w kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi.
• Regularne posiłki

Pomaga to w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi przez cały dzień.

• Nawodnienie

Unikaj napojów słodzonych cukrem, takich jak soki owocowe, napoje gazowane, energetyczne. Woda pomaga w utrzymaniu prawidłowego nawodnienia i kontroli poziomu glukozy we krwi.

Wczesne wykrycie i wdrożenie diety mogą znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań, poprawić jakość życia oraz uniknąć leczenia farmakologicznego.