Trądzik jest jedną z najczęstszych chorób skóry, która dotyczy ponad 80% populacji między 11. a 30. rokiem życia. Zmiany o charakterze zaskórników, grudek, krostek i nacieków zapalnych najczęściej lokalizują się na twarzy i plecach, rzadziej na ramionach czy klatce piersiowej. Trądzik często prowadzi do negatywnych następstw emocjonalnych, psychologicznych i społecznych. W tej grupie osób obserwuje się zwiększone ryzyko lęku, depresji, fobii społecznych i niskiej samooceny.
Jak powstaje trądzik?
Procesy patogenetyczne wiążą się z nadmierną produkcją sebum (łoju skórnego) przez gruczoły łojowe, zaburzeniem rogowacenia ujścia mieszków włosowych oraz ich kolonizacją przez Propionibacterium acnes jak i również rozwojem stanu zapalnego. Badania kliniczne zwracają uwagę także na wpływ czynników hormonalnych i procesów immunologicznych na powstanie zmian trądzikowych. Trądzik jest uważany za jednostkę chorobową zależną od androgenów, których zwiększony poziom (szczególnie w okresie dojrzewania) przyczynia się do nadmiernego łojotoku. Androgeny odgrywają znaczącą rolę w zapoczątkowaniu całego procesu i nasilenia objawów choroby zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet. U osób zmagających się z trądzikiem obserwuje się również podwyższony poziom insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1), wywiera on wpływ na kluczowe czynniki patogenezy trądziku m.in.: zwiększa liczbę sebocytów (komórek gruczołu łojowego) czy zwiększa biodostępność androgenów, które z kolei odpowiadają za produkcję i sekrecję łoju.
Jaka jest odpowiedź naszego organizmu na „słodkie produkty”?
Warto zagłębić się w temat gospodarki węglowodanowej. Węglowodany pochodzące z naszej diety możemy podzielić na proste i złożone. Cukry proste zwane także rafinowanymi, w bardzo szybkim tempie wchłaniają się i podnoszą poziom glukozy we krwi. Zaliczamy tu nie tylko słodycze, ale także pieczywo z białej mąki, jasny makaron, biały ryż, miód, syropy czy słodzone napoje gazowane. Po spożyciu tego typu produktów obserwujemy znaczny i szybki przyrost poziomu glukozy we krwi, a to z kolei przyczynia się do wzrostu insuliny i IGF-1. Zarówno insulina jak i IGF-1 doprowadzają do intensyfikacji podziału komórek, które budują przewody wyprowadzające w gruczołach łojowych, co z kolei powoduje zwężenie przewodów wydzielniczych i zaleganie w nich sebum. Insulina dodatkowo odpowiada za zwiększony poziom androgenów, co jest równoznaczne ze wzmożoną pracą gruczołów łojowych i nadprodukcją łoju (powstały łój jest zbyt gęsty i nie może być całkowicie odprowadzony na powierzchnię skóry, przez co prowadzi do zablokowania i zaczopowania ujścia gruczołów łojowych i powstają nowe zaskórniki) , a także hormon ten przyczynia się do nieprawidłowej ilości retinoidów – pochodnych witaminy A, o działaniu przeciwtrądzikowym.
Jak poprawić stan skóry?
Jedną z rzeczy mających istotny wpływ na stan naszej skóry jest dieta. Nieodpowiednia i źle skomponowana może przyczynić się do nadmiernej aktywności gruczołów łojowych, co zwiększa nasilenie trądziku.
1. Badania wskazują, że dieta obfita w cukry proste zwiększa ryzyko rozwoju zmian trądzikowych o 20-30%. Należy zamienić zatem węglowodany rafinowane na złożone, znajdują się one w następujących pokarmach: produktach zbożowych pełnoziarnistych, rośliny strączkowych, świeżych warzywach. Kilka ostatnich badań klinicznych sugeruje, że przestrzeganie diety o niskim indeksie glikemicznym może zapobiegać i redukować trądzik. Dieta o niskim ładunku glikemicznym wiązała się ze zmniejszeniem zmian trądzikowych jak i zmian zapalnych, redukcją masy ciała, poprawą insulinowrażliwości oraz z obniżeniem stężenia androgenów. Jak wygląda dieta o niskim ładunku glikemicznym? Aby obniżyć ładunek glikemiczny naszego posiłku musimy do produktów zawierające węglowodany złożone (np. pełnoziarnisty makaron, chleb, brązowy ryż, warzywa), dodać źródło białka tj. chude gatunki mięs, tłuste ryby morskie czy fermentowane produkty mleczne (o ile dobrze są tolerowane) oraz dobrej jakości tłuszcz np. oliwę z oliwek, oleje roślinne, awokado, pestki, orzechy. Dodatkowo warzywa i produkty zbożowe należy gotować al. dente.
2. Trądzik jest silnie związany ze spożywaniem diety w stylu zachodnim. Wiele badań potwierdza, że „dieta zachodnia” odpowiada za stan zapalny w naszym organizmie i może nasilić trądzik. Ten rodzaj diety jest oparty w głównej mierze na: węglowodanach prostych, tłuszczach nasyconych i tłuszczach trans, czyli prościej mówiąc ten model żywieniowy składa się głównie z żywności wysokoprzetworzonej, produktów typu fast-food, jasnego pieczywa, makaronu, białego ryżu, słodyczy, czerwonego mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Badania wskazują, że regularne jedzenie fast-foodów zwiększa ryzyko powstania trądziku o blisko 20% . Dobrym rozwiązaniem jest wprowadzenie do diety produktów o działaniu przeciwzapalnym. Działanie przeciwzapalne wykazują m.in. antyoksydanty i kwasy tłuszczowe omeg-3, które znajdziemy w warzywach (pomidory, ciemnozielone warzywa liściaste, marchew, strączki, buraki) , owocach (jagody, morele, maliny, truskawki, borówki, wiśnie, żurawina, granat), tłustych rybach morskich, oleju lnianym czy orzechach. Dodatkowo korzystnie na stan skóry działa również cynk, witamina A oraz E. Badania sugerują, że spożywanie pokarmów bogatych w cynk może być przydatne w zapobieganiu i leczeniu trądziku. Niski poziom cynku był związany z cięższymi przypadkami trądziku. Pokarmy, które są bogate w cynk to np.: pestki dyni, orzechy nerkowca, indyk, quinoa, soczewica, owoce morza. Dlatego warto zwiększyć spożycie żywności zawierającej witaminę A i E oraz cynk.
3. W niektórych badaniach stwierdzono związek między produktami mlecznymi a nasileniem trądziku u nastolatków. Wiadomo, że mleko zwiększa poziom insuliny, niezależnie od jego wpływu na poziom glukozy we krwi, co może pogorszyć nasilenie trądziku. Mleko krowie zawiera również aminokwasy, które stymulują wątrobę do produkcji większej ilości IGF-1, co zostało powiązane z rozwojem trądziku. Spożywanie mleka podwyższa poziom insuliny i IGF-1 podobnie jak węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym. Mleko i produkty mleczne mają podobne insulinotropowe właściwości, a znajdujące się w mleku aminokwasy indukują sekrecję insuliny, co wpływa na zwiększenie ilości zaskórników, produkcję łoju, zapalenie mieszka włosowego i stymulacje androgenów. Jednak nie u wszystkich osób zmagających się z trądzikiem, objawy nasilają się po spożyciu tego typu produktów. Dlatego należy odstawić tymczasowo produkty mleczne i obserwować zmiany trądzikowe, jeśli nie uzyskamy poprawy stanu skóry włączyć je ponownie do diety. Pamiętajmy, że mleko jest ważnym składnikiem diety i jego całkowita eliminacja, bez odpowiedniego zbilansowania diety może skutkować niedoborami pokarmowymi.
4. Zadbajmy o codzienną aktywność fizyczną. Nadmierna masa ciała wpływa na powstanie insulinooporności, a ta z kolei promuje nadmierną produkcję androgenów. Czego skutkiem jest nasilenie zmian trądzikowych.