Audycja w radiu Via z udziałem dietetyk Ewy Stepek-Szuba prowadzona przez Panią redaktor Małgosię Lewicką-Kyc.
Co to są sterole/ stanole roślinne i jaką pełnią rolę?
Sterole roślinne (fitosterole) należą do tej samej grupy związków chemicznych co cholesterol. Budują błonę komórkową roślin. Naturalnie występują w. kukurydzy, słoneczniku czy rzepaku. Znaczne ich ilość znajdują się w orzechach, migdałach, kiełkach pszenicy, pomarańczach i roślinach strączkowych.
Natomiast stanole to uwodornione sterole roślinne. Spożywanie stanoli roślinnych wpływa na poziom cholesterolu we krwi, działa prewencyjnie w powstawaniu nowotworów jelit, piersi oraz prostaty.
Jaki jest wpływ steroli na gospodarkę cholesterolu w organizmie?
Związki te wykazują działanie lecznicze przy prewencji oraz leczeniu hiperlipidemi. Hiperlipidemia to wysokie stężenie „złego: cholesterolu LDL, trój glicerydów oraz niskie stężenie „dobrego” cholesterolu HDL. Dzięki swemu podobieństwu do cholesterolu fitosterole konkurują z cholesterolem w przewodzie pokarmowym o wchłonięcie do organizmu. W ten sposób obniżają dostępność cholesterolu w posiłku i pozwalają obniżyć poziom frakcji LDL we krwi. Aby spełniły swoją rolę sterole roślinne muszą być spożyte w sąsiedztwie potrawy zawierającej cholesterol lub w niewielkim odstępie czasu.
Ile tych steroli w naszej diecie powinno się znaleźć, by podjąć skuteczną walkę z wysokim cholesterolem?
Uważa się, że w celu obniżenia poziomu cholesterolu powinno się spożywać w sterole roślinne w ilości 1,5-3 g/dzień.
Nie należy przekraczać zalecanej dawki ponieważ efekt terapeutyczny nie zwiększa się, natomiast zaobserwowano korelacje miedzy wysokim spożyciem steroli roślinnych, a ryzykiem choroby niedokrwiennej sera. Sterole zaburzają również wchłaniane likopenu, B-karotenu oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Czy łatwo sobie zapewnić odpowiednią ilość steroli w diecie odżywiając się przeciętnie?
Najbogatszym źródłem steroli roślinnych są oleje. Najwięcej zawiera ich olej z zarodków pszenicy. Olej kukurydziany i rzepakowy zawiera około 900-1000 mg fitosteroli w 100 g. Jednak spożywanie wyłącznie olej roślinnych nie wystarczy aby uzyskać efekt leczniczy. W diecie przeciętnego europejczyka znajduje się około 200-400 mg fitosteroli więc jest to niewielka ilość w porównaniu do tej zalecanej.
Ze względu na niewystarczające spożycie producenci zaczęli wzbogacać niektóre produkty w sterole/stanole roślinne.
W jakich produktach możemy znaleźć sterole?
Oprócz tych naturalnie występujących źródeł fitosteroli, stanole są dodawane do margaryn oraz jogurtów.
Co to jest żywność funkcjonalna i jakie ma znaczenie w uzupełnianiu steroli?
Żywność funkcjonalna to produkty spożywcze które zostały zmodyfikowane pod względem składu oraz wzbogacano w jakiś składnik dobroczynny dla zdrowia. To np. jogurty z dodatkiem dobrych bakterii lub właśnie margaryny z dodatkiem stanoli.
Na etykiecie produktu powinno znajdować się jednoznaczne stwierdzenie, że są wzbogacone w sterole/stanole roślinne. Ważne aby była na niej zawarta informacja jaka dawka produktu pozwoli nie przekroić zalecanych 3 g stanoli dziennie.
Produkty wzbogacone w sterole roślinne nie powinny być spożywane przez kobiety ciężarne i karmiące piersią oraz przez dzieci w wieku do 5 lat, ponieważ dla ich prawidłowego rozwoju niezbędny jest cholesterol. Produktów wzbogaconych w sterole/stanole roślinne nie powinny spożywać również osoby zdrowe (o właściwym poziomie cholesterolu).
Co oprócz steroli pomoże nam obniżyć poziom cholesterolu?
Odpowiednia podaż tłuszczu, unikanie tłuszczów trans. Wybieranie produktów bogatych w błonnika pokarmowy. Należy sięgać po tłuszcze roślinne, rzadziej zwierzęce. Ważne jest też unikanie tłuszczów utwardzonych trans, syropu glukozowo-fruktozowego oraz nadmiaru cukrów w diecie.
Jak jest rola jabłek, ryb morskich, soku z aronii i czosnku w walce z cholesterolem? ( proszę omówić, jakie cenne składniki zwierają, które pomagają obniżać cholesterol)
Jabłka zawierają sporo błonnika głównie w postaci pektyn, który pomaga regulować poziom cholesterolu. Ryby są bogate w dobroczynne kwas omega3 które wpływają na poziom dobrego cholesterolu.
Aronia, wiśnie to najlepsze źródło polifenoli, witamin antyoksydacyjnych takich jak witamina C które pomagają zmniejszyć stan zapalny wywołany przed nadmiar cholesterolu szczególnie nasilony przy miażdżycy.
Zawarta z czosnku allicyna ma działanie przeciwzapalne i pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu.
Czego nie jeść, by utrzymać cholesterol w normie?
Unikamy źródeł cholesterolu takich jak tłuste mięso (karkówka, golonka), przetwory mięsne czyli kiełbasę, tłuste wędliny, kaszankę, pasztety. Nie przesadzamy z ilością masła, śmietany, tłustych serów. Trzeba też pamiętać że nie tylko tłuste mięso podnosi poziom złego cholesterolu. Osoby przesadzający w diecie z ilością czekolady, cukrów prostych, słodyczy które w składzie zawierają syrop glukozowo fruktoz owy również są narażani na hiperlipidemię.
Dieta i ruch – czy jedno bez drugiego może pomóc w walce z cholesterolem czy potrzeba współdziałania?
Dieta i ruch to pierwsze od czego powinniśmy zacząć w walce z hiperlipidemią, zanim sięgniemy po leki. Poprawa żywienia, redukcja wagi, wprowadzenie aktywności fizycznej pomaga polepszyć profil lipidowy. Przy niewielkich odchyleniach poziomu cholesterolu może zastąpić leki lub przynajmniej zmniejszyć ich dawkę.
Dlaczego lepiej zapobiegać niż leczyć –podsumowanie.
Warto jak najwcześniej myśleć o profilaktyce chorób związanych z wysokim poziomem cholesterolu i starać się utrzymywać go w ryzach. Niektóre zmiany, związane z odkładaniem się blaszki miażdżycowej mogą być nieodwracalne nawet jeśli uda się obniżyć poziom cholesterolu. Oprócz nielicznych przypadków odpowiednia dieta i aktywność fizyczna wystarczy aby problem z wysokim cholesterolem się nie pojawił.