Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność to patologiczny stan, w którym komórki mięśniowe, wątrobowe i tłuszczowe nie reagują prawidłowo na insulinę i nie są w stanie efektywnie pobierać glukozy przy prawidłowych stężeniach tego hormonu. W efekcie czego, trzustka zaczyna wytwarzać większe ilości insuliny. Osoba z tym zaburzeniem charakteryzuje się prawidłową glukozą na czczo i po posiłkach, podwyższonym stężeniem insuliny i zazwyczaj nadmierną masą ciała. Należy zaznaczyć, że insulinooporność zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Jakie są czynniki ryzyka, na które mamy wpływ?

Zapobieganie insulinooporności polega na eliminowaniu czynników zwiększających ryzyko jej wystąpienia. Do czynników modyfikowalnych, czyli tych, których możemy unikać, zaliczymy przede wszystkim: niską aktywność fizyczną, wysokokaloryczną dietę, podwyższony poziom wisceralnej tkanki tłuszczowej, niedobór snu, podwyższony stan zapalny, przewlekły stres psychologiczny, palenie tytoniu, zbyt wysokie stężenie żelaza we krwi, a także niedobory pokarmowe ( miedź, potas, wapń, magnez czy witamina D).

U kogo możemy spodziewać się inulinooporności?

Czynnikiem predysponującym do wystąpienia tego zaburzenia jest występowanie cukrzycy typu 2 bądź insulinooporności wśród najbliższej rodziny. Osobami potencjalnie podatnymi są mężczyźni, ze względu na większy udział wisceralnej tkanki tłuszczowej i testosteronu oraz zmniejszone stężenie estrogenów, leptyny i adiponektyny. U płci przeciwnej w grupie ryzyka znajdują się kobiety po menopauzie, ale także kobiety w ciąży. Wyższe ryzyko insulinooporności występuje również u kobiet, które urodziły dziecko z wagą powyżej 4 kg i/lub cukrzycą ciążową oraz te obarczone zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Typowe objawy

Do objawów zaliczymy przede wszystkim:

– przewlekłe zmęczenie

– senność po posiłkach

– zaburzenia depresyjne

– trudności w skupieniu uwagi

– częste infekcje

– nadmierne pragnienie (przyjmowanie do 5-6l płynów na dobę)

– wielomocz (wydalanie dużych ilości moczu, powyżej 2,5-3l/dobę)

– rogowacenie ciemnie (w postaci ciemnych plam, często na karku, w pachwinach i pod pachami) oraz obecność brodawczaków skórnych

– zmiany trądzikowe, ropnie, problem z gojeniem się ran

– nadmierna masa ciała i problem z uzyskaniem jej redukcji

– podwyższony poziom triglicerydów we krwi

– zbyt wysokie ciśnienia krwi

Diagnostyka insulinooporności

Na początkowym etapie insulinooporności poziom cukru we krwi jest prawidłowy, dlatego do jej rozpoznania nie można brać tylko tego czynnika pod uwagę. Ważny jest tutaj przede wszystkim stosunek stężenia glukozy do stężenia insuliny. Trwająca przez kilka lub kilkanaście lat insulinooporność prowadzi do rozwoju stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy typu 2. W tym wypadku oprócz podwyższonego poziomu insuliny możemy zaobserwować hiperglikemię.

Diagnostyka osób z podejrzeniem obniżonej wrażliwości na działanie insuliny jest trudnym zadaniem, ponieważ brakuje ustalonego standardu badań, które trzeba wykonać. Obecnie wykonuje się badania laboratoryjne krwi w celu rozpoznanie stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy (oznaczenie glukozy na czczo oraz doustny test obciążenia glukozą), jeśli wyniki tych badań wykazują odchylenia od górnej normy można wówczas potwierdzić diagnozę tych chorób. Jeśli poziom cukru we krwi jest prawidłowy, aby stwierdzić lub wykluczyć insulinooporność wykorzystuje się wskaźnik HOMA-IR.

Jak zapobiegać insulinooporności?

– Staraj się włączyć aktywność fizyczną jako część swojej codziennej rutyny, najlepiej poświęcając na nie 30 minut co najmniej 5 dni w tygodniu. Mogą to być szybsze spacery, jazda na rowerze, basen czy inne ulubione aktywności, nie ma również przeciwwskazań do treningu siłowego. Co nam daje aktywność fizyczna? Dochodzi do: zużycia i resyntezy glikogenu mięśniowego i wątrobowego, redukcji tkanki tłuszczowej, wzrostu masy mięśniowej, spadku stanu zapalnego.

– Staraj się jak najczęściej stosować zbilansowaną, bogatą w składniki odżywcze dietę. Wprowadzić należy surowe owoce, warzywa, produkty zbożowe pełnoziarniste, orzechy i nasiona, ryby – szczególnie tłuste ryby morskie, rośliny strączkowe, fermentowane produkty mleczne. Zadbaj o niski indeks i ładunek glikemiczny twoich posiłków.

– Jeśli masz nadwagę, rozważ odchudzanie – badania wskazują, że zmniejszenie masy ciała o 5% w porównaniu z masą wyjściową przynosi wymierną poprawę kontroli glikemii, jednak optymalnie redukcja masy ciała powinna wynosić co najmniej 7%

Obecnie insulinooporność występuje u coraz młodszych osób, nawet u dzieci i młodzieży. W tym przedziale wiekowym często obserwujemy nadmierną masę ciała, co jest bezpośrednio związane z prowadzeniem mało aktywnego trybu życia oraz stosowaniem diety bogatokalorycznej, której podstawą jest przetworzona żywność, tzn. opiera się na węglowodanach prostych i niezdrowych tłuszczach pochodzenia zwierzęcego. Podejmowanie prozdrowotnych wyborów dotyczących stylu życia to najlepszy sposób, aby utrzymać stężenie glukozy we krwi w pożądanym zakresie. Pamiętaj, że z czasem jednak trzustka nie będzie w stanie nadążyć za ciągle podwyższonym poziomem glukozy. Jeśli nie wprowadzisz zmian w sposobie odżywiania i aktywności fizycznej, poziom cukru we krwi będzie wzrastał, aż do wystąpienia cukrzycy typu 2.

Bibliografia:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30553010/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30067154/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3820526/

https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/view/DK.2021.0001/54913